Ժնևի արևը մայր մտավ

Ժամանակներն արագացել են` ոչ վայելքի, ոչ զիգզագելու, ոչ երազելու շանս չեն տալիս: Հոկտեմբերի 16-ին Ժնևի արևոտ հանդիպումից հետո Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին մեկ ամիս էլ չտվեցին` վայելելու իր մարտավարական ձեռքբերումը: Պատճա՞ռը: Ալիևը խախտեց չկրակելու պայմանը: Հակառակը` փորձեց սեպարատ բանակցությունների մեջ մտնել Ռուսաստանի հետ, օգտագործելով Անկարայի խաղաթուղթը: Ալիևի թեթևակի գլխապտույտի պատճառը Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու գործարկումն էր գուցե: Բաքուն հպարտ արձանագրում էր, որ հետայսու կապում է Չինաստանը Եվրոպայի հետ և ԲԹԿ-ն «Մետաքսի մեծ ճանապարհի» մաս է` Ռուսաստանի շրջանցումով, նաև, որ 10 միլիարդ դոլար է դրել երկաթուղու վրա: Պեկինը նախագծին մասնակցելուց հրաժարվել էր, թեպետ թե Էրդողանը, թե Ալիևը ներդրումների կոչ էին արել: Հետաքրքրված չէին և արևմտյան ներդրողները: Բաքվի վարկածով, որ բարձրաձայնել է ֆինանսների նախարար Սամիր Շարիֆովը, ամեն ինչի մեջ մեղավորը հայերն են` «խանգարել են միջազգային ֆինանսական կազմակերպություններին Բաքու-Թբիլիսի-Կարսը համարել արդյունավետ նախագիծ»: Բոլոր ծախսերը կատարել է Ադրբեջանը` տրտնջացել է Իլհամ Ալիևը: Թե նա, թե Էրդողանը երկաթուղու հետ քաղաքական նպատակներ են կապում:

Ալիևը հույս ունի, որ ԲԹԿ-ն խայծ է` Ռուսաստանն իր կողմում պահելու` երկաթուղով ռուսական բեռնափոխադրումների և ԵԱՏՄ-ին Ադրբեջանի անդամակցության մասով: Էրդողանը մտադիր է հայկական կողմին ԲԹԿ-ին մոտ թողնել` թուրք-հայկական հարաբերությունների վերականգնման ու սահմանի բացման խայծով, որի առաջին քայլը կլինի Ազգային մեծ ժողովի օրակարգում քնած Ցյուրիխի արձանագրությունների վավերացումը: Փոխարենը` Մինսկի խմբի ձևաչափի փոփոխություն` Թուրքիայի իբրև համանախագահի ներառումով և Ֆրանսիայի փոխարեն Մեծ Բրիտանիայի մասնակցությամբ, որից հետո նրանց կարծիքով` իրենց դաշնակից ունենալով Ռուսաստանը, Թուրքիան ու Մեծ Բրիտանիան, Հայաստանը կհամաձայնի սուբստանտիվ բանակցությունների` տարածքների հանձնման ու Ադրբեջանի կազմում Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավարության: Առաջին քայլը նրանք համարում էին արված` Ժնևից հետո Հայաստանը այլևս չէր խոսում Վիեննայի համաձայնություններից: Չստացվեց: Հաշվարկը ավազի վրա էր: Ռուս-թուրքական հարաբերությունները որքան էլ վերելքի մեջ լինեն, իրադարձային են, ոչ Անկարան, ոչ Մոսկվան միմյանց չեն վստահում և բազում հիմքեր ունեն խախուտ համարելու գործակցությունը, որի ատաղձը Արևմուտքի հետ սրված հարաբերություններն են, «եղբայրությունը» կավարտվի, երբ Մոսկվան ու Անկարան հաշտվեն Բրյուսելի ու Վաշինգտոնի հետ: Ի պատասխան ԲԹԿ-ի` հոկտեմբերի վերջին Մոսկվան հայտարարեց, որ Ռուսաստանի, Բելառուսի և Ղազախստանի երկաթուղիները սկսում են մշակել «Եվրասիա» ճեպընթաց միջանցքի նախագիծը, որ կկապի Չինաստանն ու Արևմտյան Եվրոպան: Ճեպընթացը կանցնի Պեկին-Աստանա-Մոսկվա-Մինսկ-Բեռլին երթուղով: Նախագիծը գնահատվել է 119 միլիարդ դոլար: Բացի Մոսկվայից ու Պեկինից` ֆինանսավորմանը կարող են միանալ Ասիական բանկը և ԲՌԻԿՍ-ի բանկը: Նրանցից յուրաքանչյուրը 100 միլիարդ դոլարի ենթակառուցվածքային ներդրումների հնարավորություն ունի: Քաղաքական պատասխանը նոյեմբերի 9-ին տվեց ԵԱՀԿ Մշտական խորհուրդը` քննարկելով ղարաբաղյան հարցը: Փաստացի` սա ԱՄՆ-ի պատասխանն էր, որ ստիպեց նաև Ռուսաստանին փոխել դիրքորոշումը: Քննարկման թեման էր` պե՞տք է բանակցությունները վերսկսվեն առանց հետաքննությունների մեխանիզմների, որը պնդում է Ադրբեջանը, թե՞ ներդրումից հետո, որը Հայաստանն է պնդում: ԵԱՀԿ-ում ԱՄՆ առաքելության ժամանակավոր ղեկավար Հարրի Քամիանը կոչ է արել կողմերին իրագործել Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի հանդիպումների պայմանավորվածությունները: «Կողմերը պայմանավորվել են ընդլայնել ԵԱՀԿ գործող նախագահի մանդատը, որը, հուսով ենք, կարտացոլվի ԵԱՀԿ 2018-ի բյուջեում: ԱՄՆ-ը կոչ է անում կողմերին աշխատել ԵԱՀԿ հետաքննությունների մեխանիզմների ստեղծման առաջարկների շուրջ»,- ասել է նա:

«Մենք կիսում ենք կողմերի հիասթափությունը, որ հակամարտությունը չափից երկար է շարունակվում, և կարծում ենք, որ ստատուս քվոն անընդունելի է: Միևնույն ժամանակ` բոլորս համաձայն ենք, որ հակամարտությունը ռազմական լուծում չունի: Որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի անդամ՝ ԱՄՆ-ը շարունակում է խորապես հավատարիմ մնալ հակամարտության խաղաղ ու ամուր կարգավորման որոնման աշխատանքին՝ հիմնվելով մասնակից պետությունների ընդունած սկզբունքների՝ ուժի չկիրառման, տարածքային ամբողջականության, իրավահավասարության ու ինքնորոշման վրա, որոնք արտացոլված են Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտում»,- ասել է Հարրի Քամիանը:
ԵԱՀԿ-ում ՌԴ մշտական ներկայացուցիչ Ալեքսանդր Լուկաշևիչը հայտարարել է. «ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների միջնորդական առաքելության արդյունավետության անհրաժեշտ պայման է տարածաշրջանում խաղաղության ու կայունության պահպանումը: Այդ առումով բարձր ենք գնահատում կողմերի՝ շփման գծում լարվածության թուլացման նպատակով լրացուցիչ քայլեր ձեռնարկելու պարտավորությունը: Այդ նպատակին կծառայի նաև 2016-ի մայիսի 16-ին Վիեննայում ու հունիսի 20-ին Սանկտ Պետերբուրգում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրականացումը, որոնք միտված են ռազմական ռիսկերի նվազեցմանն ու շփման գծում ԵԱՀԿ դիտորդական առաքելության ընդլայնմանը»:

Լուկաշևիչը, իհարկե, մի թեթև շրջանցել է իրականությունը: Ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո Վիեննայի հանդիպումը ԱՄՆ-ի նախաձեռնությունն էր` անձամբ պետքարտուղար Ջոն Քերիի մասնակցությամբ, հանդիպման օրակարգը հրապարակային էր, տեղեկատվությունը` հասանելի: Օրակարգում փաստացի հայկական պայմաններն էին` վստահության վերականգնման համար վերահսկողության միջոցների տեղակայում շփման գծում, դիտորդների թվի մեծացում:

Պուտինի նախաձեռնած Սանկտ Պետերբուրգի հանդիպումը Վիեննայի օրակարգից նահանջ էր: Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպան Ժան Ֆրանսուա Շարպանտիեն շատ որոշակի ասաց, որ այդ հանդիպմանը փորձ է արվել չեղարկել կամ շրջանցել Վիեննայի օրակարգը, որ Մինսկի խմբի մյուս համանախագահները՝ ԱՄՆ-ն ու Ֆրանսիան, չեն ընդունել:
Ի դեպ, Սանկտ Պետերբուրգում 3 նախագահների բուն հանդիպմանը համանախագահները ներկա չեն եղել, նրանց վերջնամասում է հնարավորություն տրվել տեղեկանալ հանդիպման արդյունքներին:
Ժնևի հանդիպումն իսկապես խորհրդավոր էր` պայմանավորվածությունների վերաբերյալ հայտնի է, որ պայմանավորվել են ոչինչ չասել: Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, որ կես բառ անգամ չի հրապարակել Ալիևի հետ զրույցից: Իսկ հետո ԱՄՆ-ը հստակ հայտարարեց, որ Մինսկի խմբի ձևաչափը չի փոխվելու:
«Ես վերջերս Վաշինգտոնում էի և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ԱՄՆ նոր համանախագահ Էնդրյու Շեֆերի հետ քննարկել եմ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման առաջընթացի հնարավոր քայլերը: Կոնֆլիկտի խաղաղ կարգավորման համար մենք շարունակում ենք օգնել առաջատար երկրների ղեկավարներին: ԱՄՆ-ում նոր վարչակազմի իշխանության գալուց հետո ընդունվել են որոշումներ, թե ինչ ձևով պետք է այդ գործընթացը շարունակել: Նոր համանախագահ է նշանակվել: Մենք շարունակում ենք այդ ուղղությամբ աշխատել»,- հայտարարել է Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան Ռոբերտ Սեկուտան:

ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը պատասխանելով կոնգրեսականների նամակին՝ ղարաբաղյան շփման գծում քայլերի վերաբերյալ, հայտարարել էր, թե լիովին համամիտ է դիպուկահարների հետքաշման և հրադադարի պահպանման մեխանիզմի ներդրման գաղափարներին, դա պետքարտուղարության դիրքորոշումն է: Փաստացի` Արևմուտքը ղարաբաղյան խնդրում առանցքային է համարում ադրբեջանական դիրքորոշման բեկումը: Հայաստանին մնում էր եռակի համաձայնություն տալ: Միաժամանակ նույն տեսակետը Երևանում, Մոլդովայի նախագահ Իգոր Դոդոնի հետ ասուլիսում, բարձրաձայնեց և Սերժ Սարգսյանը` ասելով, որ պետք է վստահության մեխանիզմ ձևավորվի բանակցությունները շարունակելու համար, և Երուսաղեմում գտնվող ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը` «Հայաստանն աջակցում է հրադադարի խախտումների հետաքննության մեխանիզմի ստեղծման վերաբերյալ առաջարկին, որը կարող է նաև ծառայել որպես կանխարգելման մեխանիզմ», և ԵԱՀԿ-ում հայկական պատվիրակության ղեկավար Արման Կիրակոսյանը` հաստատելով հայկական կողմի անվերապահ աջակցությունը Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածություններին, որոնք նախատեսում են ԵԱՀԿ հետաքննության մեխանիզմների ստեղծում և ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գրասենյակի ընդլայնում: Ի՞նչ է պատասխանել Բաքուն: Կառչել է Ժնևից: «2017-ի հոկտեմբերի 16-ին Ժնևում Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահների բարձր մակարդակով հանդիպումը քայլ է ճիշտ ուղղությամբ: Հանդիպումն ապացուցել է, որ առարկայական բանակցությունների վերսկսման նախապայմանները ձախողման են դատապարտված: Մենք դրական ենք գնահատում հանդիպման փաստն ու արդյունքները, որ արտացոլված են համատեղ հայտարարությունում: Մենք սպասում ենք, որ համանախագահները գործնական քայլեր կձեռնարկեն բանակցությունների ակտիվացման նպատակով: Հակամարտության կարգավորման փուլային տարբերակն այլընտրանք չունի և խաղաղության հասնելու լավագույն հնարավորությունն է»,- հայտարարել է Ադրբեջանի պատվիրակությունը: ՈՒ` ի՞նչ:
Ստացվում է` Ադրբեջանը նորից հույսը դնում է Ռուսաստանի վրա, որ շփման գծում իրավիճակի կայունացման միջազգային մեխանիզմի ձևավորումը Ռուսաստանին կզրկի ղարաբաղյան խնդրի վերահսկողության մենաշնորհից, ուստի Մոսկվան դառնում է Բաքվի բնական դաշնակից, որ լռելյայն համաձայնում է հրադադարի մշտական խախտումներին նաև կողմերին իր վաճառած զենքը գործի դնելու ու նոր զենք գնելու անհրաժեշտությունից ելնելով: Իսկ ԵԱՀԿ-ն, հատկապես ԱՄՆ-ը փորձում են տարածաշրջանում հարաբերական կայունություն ստեղծել` վերահսկողության միջոցների տեղակայումը Բաքվի առաջ պարտադիր պայման դնելով: Չի բացառվում, որ Բաքուն նույնիսկ համաձայնի Մոսկվայից պարբերաբար հնչող պահանջներին` շփման գծում ռուսական զորք մտցնելու և Ղարաբաղում ռուսական քաղաքական ներկայությունը ապահովելու վերաբերյալ` առանց Հայաստանի կարծիքը հաշվի առնելու: Թեպետ ոչ ոք չի բացատրում` ի՞նչ է նշանակում «քաղաքական ներկայությունը»: ԵԱՀԿ խորհրդի նիստում Ալեքսանդր Լուկաշևիչի հայտարարությունը դառնում է թեական` չէր կարող ՌԴ-ն բացահայտ հակադրվել ԵԱՀԿ-ին և բարձրաձայնել իր բուն շահերը կոնֆլիկտի գոտում: Առավել ևս, որ Դանանգում Պուտինն ու Թրամփը չհանդիպեցին, միայն համատեղ հայտարարություն եղավ Սիրիայի հարցով: ՌԴ նախագահը չկարողացավ պայմանավորվել աշխարհի վերաբաժանման իր ծրագրերի շուրջ ԱՄՆ նախագահի հետ, որ համաձայն չէ այդ բաժանմանը, այլապես հանդիպումը կկայանար:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ. Գ. ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում Ադրբեջանը ստացավ 0:3 հաշիվ` շփման գծում վերահսկողության մեխանիզմների տեղակայման հարցում: Վիեննայի նոյեմբերի 9-ը խաղից հանում է հոկտեմբերի 16-ի Ժնևը: ՈՒրեմն և` թուրք-ռուս-ադրբեջանական որևէ պայմանավորվածության իմաստը: Ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, այլև տարածաշրջանում: ԲԹԿ-ն կարող է իր բեռները տեղափոխել առանց Հայաստանի: Բաքուն անիմաստ է խաղարկում ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու խաղաթուղթը: Անկարան էլ զուգահեռ նոր հարաբերություններ է սկսում ԱՄՆ-ի հետ ` ինչպես հայտարարել են ԱՄՆ փոխնախագահ Մայք Փենսը և Թուրքիայի վարչապետ Բինալի Յիլդիրիմը: Վերադարձ ստատուս քվոյին և հաջորդ հարցին` ԼՂ հարցով բանակցություններին Ստեփանակերտի մասնակցությանը: Դարձ ի շրջանս` սեպարատ դեգերումներից հետո: Բաքուն չի ստանում իր սուբստանցիոնալը, Մոսկվան` իր զորքերի տեղակայումը, ԵԱՀԿ-ն ասաց` ոչ: Երևանին մնում էր համաձայնել իր շահերի պաշտպանությանը: Ժնևի արևը մայր է մտնում:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ